نمایشگاه عکس‌های پرتره مهرداد دفتری با کیوریتوری «ماهور زهرایی» از ششم تا بیست و چهارم مهرماه به گالری سهراب رفته است.
به گزارش فرهنگ آفرینان به نقل از ایسنا، نمایشگاه عکس‌های مهرداد دفتری با عنوان «چشم درون» تا بیست و چهارم مهرماه در گالری سهراب برپاست. این نمایشگاه مجموعه‌ای تصویر از بزرگان فرهنگ و هنر ایران است؛ هنرمندانی چون محمدرضا شجریان، علی حاتمی، هوشنگ گلشیری، هوشنگ ابتهاج، محمدرضا لطفی، مرتضی ممیز، عباس کیارستمی، پری صابری، عزت الله انتظامی، بهمن فرمان آرا، خسرو سینایی، محمد احصایی، ابراهیم حقیقی، علی نصیریان، کامبیز درمبخش، محمد علی موحد، کیهان کلهر، احمد شاملو، پرویز تناولی و ... .
هنرمندانی که بی‌شک بر هنرمندان هم نسل و هنرمندان نسل‌های بعد تأثیر بسزایی گذاشته‌اند و برخی از آن‌ها نه تنها در عرصه ملی بلکه در عرصه بین‌المللی نیز شناخته شده و تأثیرگذارند. هر چند که این روزها دست روزگار جسم خاکی بسیاری از هنرمندان این جمع را از ما جدا کرده است.
از هریک از هنرمندان حاضر در این مجموعه به جز زنده‌یاد محمدرضا شجریان تنها یک عکس بر روی دیوار رفته است. پرتره شجریان اما در سه تصویر در حالی که چهار زانو بر روی فرش ایرانی نشسته ثبت شده است.
مهرداد دفتری در این مجموعه هر یک از هنرمندان را در فضای خصوصی خود عکاسی کرده و در بعضی از عکس‌ها نشانه‌هایی از زندگی فردی یا هنری هنرمند دیده می‌شود؛ دفتری این مجموعه را در فاصله سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۷ عکاسی کرده است.
نمایش این تصاویر شش مهرماه در گالری سهراب آغاز شد و همزمان با افتتاح نمایشگاه، از کتاب «چشم درون» از آثار مهرداد دفتری نیز رونمایی شد.
۳۰ سال انتظار برای انتشار یک عکس
ابراهیم حقیقی از جمله هنرمندانی است که عکس پرتره او در کتاب «چشم درون» منتشر شده گفت: ۳۰ سال از زمانی که مهرداد دفتری عکس من را ثبت کرد گذاشته است و از همان زمان گفت که این عکس را برای چاپ در کتابی می‌خواهد. من در این ۳۰ سال هر بار که او را دیده‌ام پرسیده‌ام که پس این کتاب چه زمانی منتشر می‌شود. خوشحالم بلاخره منتشر شد.
او افزود: برپایی نمایشگاه عکس درون به نظر من اتفاق خوشایندی در روزگار ماست و فرصت مغتنمی است تا به ارزش‌های یک عمر عکاسی یک هنرمند در گذر زمان ارج نهاده شود.
این گرافیست پیشکسوت معتقد است که پرتره از اهمیت تاریخی و هنری بالایی برخوردار است.
او گفت: کاش دوربین عکاسی زودتر اختراع می‌شد تا امروز ما تصویر بسیاری از بزرگان تاریخ و فرهنگ و هنرمان را داشتیم. یکی از افسوس‌های من در زندگی این است که چرا ما پرتره بسیاری از شخصیت‌های مهم را نداریم. پرتره‌ها به نوعی ما را به درون جهان افراد فرا می‌خواند. مثلاً عکس هادی شفاهیه از نیما یوشیج برای ما بسیار ارزشمند است و یا عکس فخرالدینی از سعید نفیسی.
حقیقی ادامه داد: از زمان ورود دوربین به ایران، عکاسان متعددی، عکاسی پرتره کرده‌اند و این کار هیچ وقت متوقف نشده، به نظرم نوع نگاه، انتخاب‌ها و شیوه برخورد با سوژه‌ها است که کار این عکاسان را متفاوت می‌کند. دفتری این مجموعه را با دوربین کوچک و با نور محیطی عکاسی کرده است و نکته قابل تامل برخی از عکس‌ها این است که نشانه ای از فعالیت هنرمند نیز در این عکس‌ها دیده می‌شود.
حقیقی در پایان گفت: زمانی که یک عکاس قصد دارد یک هنرمند را مقابل دوربین‌اش قرار دهد، تا پیش از ثبت عکس حتماً گفت وگویی میان او و هنرمند شکل گرفته و همین لحظات و گفت و گوها است که موجب می‌شود حال و هوای هر عکس با عکس دیگر متفاوت باشد. البته هنر و تخصص عکاس و روحیات هر دو هم مهم است.
با دیدن عکس ها افسوس خوردم!
جمشید مرادیان ـ هنرمند مجسمه‌ساز ـ هم گفت: برای من در روزگاری که بیشتر گالری‌ها، فضای خود را به برپایی نمایشگاه‌های کیچ و پر زرق و برق اختصاص داده‌اند، دیدن عکس‌های مهراد دفتری بسیار ارزشمند بود. با دیدن عکس‌های این مجموعه من واقعا متوجه دقت و وسواس مهرداد دفتری می‌شوم.
او افزود: برپایی نمایشگاه‌های عکس از جنبه‌های مختلف بسیار اهمیت دارد و عکس‌های پرتره از اهمیت خاصی برخوردار است، عکاسی پرتره نه تنها دارای ارزش‌های هنری و فرهنگی است، بلکه از این منظر که اسنادی به تاریخ و فرهنگ ما افزوده می‌شود که می‌تواند هم در روزگار هنرمند و هم در آینده بارها و بارها دستمایه کار سایر هنرمندان شود قابل تامل است.
مرادیان در بخش دیگر سخنانش گفت: از ثبت بیشتر عکس‌های این مجموعه حداقل دو دهه گذشته و جای افسوس دارد که بیشتر هنرمندانی که عکس‌شان در این مجموعه است امروز در میان ما نیستند.
خلق پرتره نیازمند زمانِ بسیار است
عباس مشهدی‌زاده ـ مجسمه‌ساز ـ هم گفت: بیشتر کسانی که در این نمایشگاه پرتره‌شان ثبت شده، دوستان من بودند با برخی از دوره هنرستان و با برخی هم در دانشگاه و محافل هنری دوست شده‌ام. جمع کردن آدم‌هایی که هر یک روحیات خاص خودشان را دارند در یک مجموعه کار بسیار دشواری است. وقتی کتاب عکس مهرداد دفتری را ورق می‌زنم به او آفرین می‌گویم چون انتخاب‌های خوبی کرده و به نظرم در بیشتر مواقع پرتره‌های ارزشمندی را ثبت کرده است.
او افزود: به عنوان یک مجسمه‌ساز، کمتر به سراغ ساختن پرتره رفته‌ام، اما سه پرتره از ساخته‌های من در پارک ملت برای تاریخ و هنر این سرزمین ماندگار شده است. وقتی یک هنرمند با هر مدیومی که کار می‌کند می‌خواهد یک پرتره بسازد باید برای خلق این اثر زمان بسیاری خرج کند و به منابع متعددی رجوع کند و یکی از این منابع عکس‌های مانده از آن فرد است.
چشم درون روایتی از چیدمان و عکاسی است
«ماهور زهرایی» کیوریتور نمایشگاه و ناشر کتاب «چشم درون» درباره چگونگی همکاری‌اش با این پروژه عکاسی گفت: «آشنایی و دوستی من با آقای دفتری به ۱۵ سال پیش باز می‌گردد و در مقطعی هم به عنوان دستیار با او همکاری داشته‌ام، از این رو به صورت تخصصی در جریان چگونگی شکل‌گیری این مجموعه هستم.»
او افزود: در زمان حیات پدرم قرار شد که ایشان ناشر این کتاب باشد، اما با فوت ایشان، این کار میسر نشد؛ اما از شش سال گذشته با تعاملی که صورت گرفت تصمیم گرفتیم که کتاب «عکس درون» را منتشر کنیم.
ناشر کتاب «چشم درون» ادامه داد: در تعامل دوستانه‌ای که به عنوان ناشر کتاب با مهرداد دفتری داشتم این کتاب شکل گرفت و همزمان با شکل‌گیری کتاب، تصمیم گرفتیم که نمایشگاهی از عکس‌های این مجموعه را نیز به نمایش بگذاریم.
او معتقد است که دفتری عکاس سخت‌گیری است و برخلاف عکاسانی که از یک سوژه عکس‌های متعددی می‌گیرند، پیش ازعکاسی از سوژه و محیط پیرامونی او طراحی می‌کند و بر اساس همان طراحی از سوژه‌اش عکاسی می‌کند و تمام عکس‌های این مجموعه چیدمانی هستند.
زهرایی گفت: تمام عکس‌های این مجموعه با دوربین آنالوگ مامیا و با نور محیطی عکاسی شده است. کتاب «چشم درون» نخستین کتاب عکسی است که از سوی انتشارات کارنامه منتشر می‌شود و در این کتاب سه متن از هادی شفاهیه، بهزاد برنوس و مهرداد دفتری منتشر شده است.
عکاسی از هنرمندان مشهور در فضایی شخصی
به گفته دفتری، مجموعه «چشم درون» یکی از قدیمی‌ترین پروژه‌های عکاسی پرتره اوست و این پروژه را از سال ۱۳۶۹ زمانی که دستیار زنده‌یاد علی حاتمی بوده، آغاز کرده و همچنان ادامه دارد.
دفتری ـ هنرمند ـ اظهار می‌کند: «در دورانی که من این پروژه را شروع کردم، نگاه اغلب هنرمندان به عکاسی به گونه دیگری بود، من با تعاملی که در گذر زمان با هنرمندان رشته‌های مختلف برقرار کردم از آن‌ها در فضای شخصی‌شان عکس گرفته‌ام و در این مجموعه همان گونه که از عنوان‌اش برمی‌آید، نگاهی روانشناختی به سوژه‌هایم داشته‌ام.»
او ادامه می‌دهد: در این مجموعه تاکنون تصویر بیش از ۱۰۰ هنرمند ثبت شده است و بر اساس نگاه شخصی که به مقوله هنر و هنرمند دارم، هنرمندان حاضر در این مجموعه را انتخاب کرده‌ام و این پروژه با بودجه شخصی و به صورت کاملاً دلی پیش رفته است.
به گفته این هنرمند با این که از ثبت برخی از این عکس‌های این مجموعه بیش از ۳۴ سال می‌گذرد اما هیچ یک تصاویرِ این مجموعه تاکنون نمایش داده نشده است.
این عکاس می‌گوید: در این مجموعه، با نگاهی درونگرا نسبت به سوژه‌ها در تلاش هستم تا روح و احساسات درونی این فرهنگ‌سازان ایرانی را از دریچهٔ نگاه خودم به تصویر بکشم و در کنار هر عکس یادداشت کوتاهی درباره داستان پشت هر تصویر نوشته‌ام. یادداشتی که گاه به فرایند عکاسی، گاه خاطره‌ای جالب از لحظه ثبت تصویر اشاره دارد و تجربه‌ای متفاوت از عکاسی پرتره را به مخاطب عرضه می‌کند.
دفتری درباره تصمیم خود برای ساخت یک فیلم مستند نیز می‌گوید: از زمانی که تصمیم گرفتم این پروژه را عکاسی کنم، قصد داشتم همزمان یک فیلم مستند نیز درباره تک تک هنرمندان بسازم، اما چون آن زمان دوربین‌های فیلمبرداری تنها در اختیار نهادهای دولتی بود این امر میسر نشد و از سال ۱۳۸۰ که خودم دوربین فیلمبرداری خریدم مستندی درباره پشت صحنه عکاسی از هنرمندان ساختم و این فیلم سال گذشته در خانه هنرمندان نمایش داده شد.
کتاب «چشم درون» در ۳۲۰ صفحه و با تیراژ ۵۵۰ نسخه از سوی نشر کارنامه ارائه شده است؛ این نمایشگاه تا ۲۴ مهرماه در گالری سهراب ادامه خواهد داشت.
